Πώς αγιάζει κάποιος και τι πρέπει να κάνει;
Η έννοια της αγιότητας αποτελεί έναν από τους βασικούς πυλώνες της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Όταν αναφερόμαστε στους αγίους, αναφερόμαστε σε ανθρώπους που έζησαν μια ζωή γεμάτη θυσίες, αγώνα και αφιέρωση στον Θεό. Αλλά πώς ακριβώς αγιάζει κάποιος;
Είναι δυνατόν οποιοσδήποτε άνθρωπος να φτάσει στην αγιότητα ή είναι κάτι που προορίζεται μόνο για λίγους εκλεκτούς;
Για να κατανοήσουμε αυτή την έννοια, θα πρέπει να εμβαθύνουμε στις θεολογικές και εκκλησιαστικές παραδοχές που διέπουν την πορεία προς την αγιότητα, τη διαδικασία της αγιοκατάταξης και, κυρίως, τη συμμετοχή της Εκκλησίας και του λαού σε αυτήν την πορεία.
1. Η έννοια της αγιότητας στην Ορθοδοξία
Στην Ορθόδοξη Παράδοση, ο όρος «Άγιος» δεν αναφέρεται απλώς σε κάποιον καλό και ενάρετο άνθρωπο. Αλλά σε έναν άνθρωπο που έζησε πλήρως ενσωματωμένος στην Εκκλησία. Και που αναγνώρισε τη Χάρη του Θεού. Και που επέλεξε να ζήσει σύμφωνα με τα διδάγματα του Χριστού. Ο Άγιος δεν είναι απλώς ένα «πρότυπο» αρετής, αλλά πρόσωπο που ζει τη ζωή του μέσα στον Χριστό και με τη Χάρη Του.
Ο Μητροπολίτης Ναυπάκτου κ. Ιερόθεος εξηγεί ότι οι άγιοι «δεν είναι απλά καλοί άνθρωποι, αλλά εκείνοι που αισθάνονται μέσα τους τη Χάρη του Χριστού». Για την Ορθοδοξία, η αγιότητα είναι η μετοχή του ανθρώπου στη Χάρη του Αγίου Πνεύματος. Και η πορεία προς αυτή την αγιότητα περνά μέσα από τη συμμετοχή στα Μυστήρια της Εκκλησίας και την εσωτερική αναγέννηση του ανθρώπου.
Όπως αναφέρει και ο άγιος Νικόλαος Καβάσιλας, οι άγιοι καλούνται έτσι διότι «μετέχουν της Χάριτος του Αγίου Πνεύματος». Η αγιότητα, λοιπόν, δεν είναι αποτέλεσμα ανθρώπινου μόχθου ή προσωπικής επιτυχίας. Αλλά δώρο από τον Θεό που χαρίζεται σε εκείνους που με πίστη, ταπείνωση και συνεχώς ελεγχόμενη ζωή ακολουθούν τον Χριστό.
Παράδειγμα:
Ας φανταστούμε έναν κοινό άνθρωπο, όπως όλοι εμείς, που αγωνίζεται να ζήσει μια ζωή ενάρετη και πιστή. Όμως, χωρίς την ταπεινή και συνεχώς ανοιχτή καρδιά προς τη Χάρη του Θεού, δεν μπορεί να γίνει πραγματικά άγιος. Η αγιότητα δεν επιτυγχάνεται μέσω σωματικής προσπάθειας μόνο. Αλλά μέσω μιας καθημερινής πορείας που συνδέεται με τη Χάρη του Θεού και την ένωση με τον Χριστό.
2. Ο ρόλος της Εκκλησίας και του λαού
Η Ορθόδοξη Εκκλησία δεν «δημιουργεί» αγίους, ούτε τους επιλέγει απλώς βάσει κάποιου ανθρωπίνου κριτηρίου ή αξιολόγησης. Η ίδια η Εκκλησία, αν και θεσμικά είναι υπεύθυνη για την επίσημη αναγνώριση της αγιότητας, στην πραγματικότητα ακολουθεί μια διαδικασία που είναι ουσιαστικά μια επικύρωση της πίστης και της αποδοχής του λαού. Ο λαός του Θεού, ο οποίος είναι σε άμεση επαφή με τον υποψήφιο άγιο, αναγνωρίζει πρώτος την αγιότητα του προσώπου και, μέσω των θαυμάτων που συντελούνται μέσω της πρεσβείας του ή της πνευματικής του παρουσίασης, επιβεβαιώνει τη φήμη του ως αγίου.
Ο π. Γεώργιος Τ τονίζει ότι:
«Ο ρόλος της Εκκλησίας δεν είναι να “ανακηρύσσει” ή να “κατασκευάζει” αγίους, αλλά να μετουσιώνει ένα βίωμα των πιστών σε επίσημη Εκκλησιαστική Πράξη.»
Αυτή η διαδικασία υπογραμμίζει την αλήθεια ότι οι άγιοι δεν είναι κάποιοι μακρινά και ακατανόητα πνευματικά πλάσματα. Είναι άνθρωποι που, λόγω του βίου τους, έγιναν καθρέφτες της Χάρης του Θεού για όλους εμάς.
Παράδειγμα:
Ας σκεφτούμε τον άγιο Παΐσιο τον Αγιορείτη. Η φήμη του ως αγίου δεν προήλθε από απόφαση της Εκκλησίας, αλλά από την αληθινή και έντονη πίστη των πιστών που βίωναν τη Χάρη του Θεού μέσω της παρουσίας του και της προσευχής του. Η Εκκλησία, αναγνωρίζοντας την οικουμενική αποδοχή και την πίστη του λαού, επισημοποίησε τη διαδικασία της αγιοκατάταξης του.
3. Η διαδικασία της Αγιοκατάταξης
Η διαδικασία της αγιοκατάταξης στην Ορθόδοξη Εκκλησία είναι μία αυστηρή και πολυδιάστατη διαδικασία. Ακολουθεί μια σειρά από βήματα και σταδιακές αξιολογήσεις που περιλαμβάνουν:
1. Λαϊκή αναγνώριση
Πριν από την επίσημη αναγνώριση της αγιότητας από την Εκκλησία, η πνευματική κοινότητα, δηλαδή ο λαός του Θεού, έχει ήδη αρχίσει να τιμά το πρόσωπο. Οι πιστοί συχνά επισκέπτονται τον τάφο του ή αναζητούν τα λείψανά του, ενώ ταυτόχρονα διαδίδουν τις διηγήσεις για τα θαύματα που βιώνουν είτε εν ζωή είτε μετά θάνατον.
2. Συλλογή στοιχείων
Μετά τη λαϊκή αποδοχή, η τοπική Μητρόπολη συλλέγει όλα τα στοιχεία για τη ζωή και το έργο του υποψηφίου αγίου, όπως τον βίο του, τα θαύματα που του αποδίδονται, καθώς και μαρτυρίες από ανθρώπους που τον γνώρισαν ή ευεργετήθηκαν από αυτόν.
3. Εισήγηση προς τη Σύνοδο
Με τα στοιχεία στα χέρια του, ο Μητροπολίτης υποβάλλει την αίτηση για την αγιοκατάταξη στην Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας, που θα εξετάσει τα δεδομένα.
4. Τελική απόφαση και Τόμος Αγιοκατάταξης
Η τελική απόφαση για την αγιοκατάταξη παίρνεται από το Οικουμενικό Πατριαρχείο και συνοδεύεται από τον επίσημο Τόμο Αγιοκατάταξης, ο οποίος αναγνωρίζει την αγιότητα σε πανορθόδοξο επίπεδο.
4. Η περίπτωση των συγχρόνων αγίων
Η αναγνώριση σύγχρονων αγίων, όπως ο άγιος Παΐσιος και ο άγιος Πορφύριος, μπορεί να προκαλέσει αμφιβολίες σε μερικούς. Αν και η διαδικασία τους ήταν ταχύτερη από ό,τι συνήθως, η αναγνώριση της αγιότητάς τους ήταν αυτονόητη. Η αγιότητά τους δεν ήταν κάτι που «κατασκευάστηκε» από την Εκκλησία, αλλά κάτι που οι πιστοί, μέσω της προσωπικής τους εμπειρίας και μαρτυρίας, είχαν ήδη αναγνωρίσει.
Παράδειγμα:
Ο άγιος Νεκτάριος, μετά τη κοίμησή του, αναγνωρίστηκε γρήγορα ως άγιος λόγω των θαυμάτων που του αποδίδονταν, αλλά κυρίως χάρη στην αμεσότητα και τη βαθιά πίστη που έδειχναν οι πιστοί προς το πρόσωπό του.
5. Μύθοι και αλήθειες για την αγιότητα
Πολλές φορές, οι άνθρωποι ενδέχεται να έχουν παρανοήσεις ή λανθασμένες αντιλήψεις για την αγιότητα. Ας εξετάσουμε μερικούς συνηθισμένους μύθους:
Μύθος 1: «Πρέπει να περάσουν 100 χρόνια για να αναγνωριστεί κάποιος άγιος».
Η αλήθεια: Η εκκλησία δεν έχει αυστηρό χρονοδιάγραμμα για την αναγνώριση της αγιότητας. Αν η φήμη του αγίου είναι αυθεντική και η πίστη του λαού σταθερή, τότε η αγιοκατάταξη μπορεί να πραγματοποιηθεί ακόμη και σύντομα μετά την κοίμησή του. Για παράδειγμα, οι άγιοι Παΐσιος και Πορφύριος αγιοκατατάχθηκαν μόλις λίγα χρόνια μετά τον θάνατό τους λόγω των πολλών θαυμάτων που έγιναν από την προσευχή τους και της λαϊκής αποδοχής.
Μύθος 2: «Τα θαύματα είναι απαραίτητα για την αγιοκατάταξη».
Η αλήθεια: Αν και τα θαύματα παίζουν σημαντικό ρόλο στην αναγνώριση της αγιότητας, δεν είναι απαραίτητα. Στην Ορθοδοξία υπάρχουν άγιοι οι οποίοι δεν συνδέθηκαν με θαύματα. Παράδειγμα είναι ο άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης, ο οποίος δεν φημιζόταν για θαυματουργίες, αλλά για την αφοσίωσή του στη διδασκαλία του Ευαγγελίου και την ηθική του ζωή.
Μύθος 3: «Αν το λείψανο είναι άφθαρτο, είναι σημάδι αγιότητας».
Η αλήθεια: Η αφθαρσία των λειψάνων δεν είναι το μοναδικό κριτήριο για την αγιότητα. Μπορεί να συμβεί για φυσικούς ή άλλους λόγους που δεν συνδέονται με την αγιότητα. Η Εκκλησία διευκρίνισε με τη Σύνοδο της Μόσχας (1666) ότι η αφθαρσία από μόνη της δεν είναι εγγύηση αγιότητας. Σημασία έχει η συνείδηση του λαού και τα έργα του αγίου κατά τη διάρκεια της ζωής του.
6. Τι μπορούμε να μάθουμε εμείς από τους αγίους
Η αγιότητα δεν είναι κάτι μακρινό και απρόσιτο. Αντιθέτως, είναι μια πορεία που όλοι μας μπορούμε να ακολουθήσουμε. Οι άγιοι ήταν άνθρωποι όπως εμείς, με τα ίδια προβλήματα, τις ίδιες αδυναμίες και πειρασμούς, αλλά κατόρθωσαν, μέσω του αγώνα, της προσευχής και της ταπείνωσης, να μεταμορφώσουν τη ζωή τους και να πλησιάσουν τον Θεό. Όπως είπε ο π. Νικόλαος Ι:
«Οι άγιοι δεν είναι υπερφυσικά όντα. Είναι κοινοί άνθρωποι που ευαρέστησαν τον Θεό τηρώντας τις εντολές Του και χαριτώθηκαν από τη Χάρη Του.»
Η πορεία προς την αγιότητα δεν απαιτεί υπερφυσικές δυνάμεις ή εξαιρετικές ικανότητες, αλλά μια καρδιά ανοιχτή στην αγάπη του Θεού και στον συνάνθρωπο. Η μετάνοια, η συμμετοχή στα Μυστήρια της Εκκλησίας, η καθημερινή προσευχή και η αγάπη προς όλους είναι τα θεμέλια για τον καθένα μας να βαδίζει τον δρόμο της αγιότητας.
Παράδειγμα:
Ας σκεφτούμε τον άγιο Φιλούμενο, ο οποίος είχε μια απλή ζωή, με καθημερινές δυσκολίες και προκλήσεις. Δεν ήταν κάποιος διάσημος ή εξαιρετικά μορφωμένος, αλλά με το άνοιγμα της καρδιάς του στον Θεό και την αφοσίωσή του, κατάφερε να φτάσει στην αγιότητα. Η ταπείνωση και η πίστη του τον ανέδειξαν άγιο, παρά τις δύσκολες συνθήκες της ζωής του.
7. Συμπέρασμα
Η Εκκλησία δεν «δημιουργεί» αγίους με το να τους ανακηρύσσει, αλλά απλώς αναγνωρίζει αυτούς που ο Θεός ήδη έχει αγιάσει και που ο λαός βιώνει ως αγίους. Η αγιότητα δεν είναι κάτι για λίγους εκλεκτούς, αλλά είναι πρόσκληση για όλους μας. Δεν απαιτεί εξαιρετικά χαρίσματα ή υπερφυσικές ικανότητες, αλλά βαθιά ταπείνωση, υπακοή στον Θεό και αγάπη προς τον συνάνθρωπο.
Όπως έλεγε ο άγιος Παΐσιος:
«Η αγιότητα είναι για όλους· μόνο να το θελήσουμε και να πούμε “Θεέ μου, βοήθησέ με”».
Ο καθένας από εμάς μπορεί να ξεκινήσει αυτή την πορεία μέσω του προσωπικού του αγώνα και της συνεχούς προσπάθειας για να ζήσει κατά το Ευαγγέλιο. Οι άγιοι μας δείχνουν τον δρόμο και μας υπενθυμίζουν ότι η αγιότητα δεν είναι μια μακρινή και απρόσιτη ιδιότητα, αλλά μια πορεία προς τον Θεό, γεμάτη χάρη και έλεος.
Εν κατακλείδι, η αγιότητα είναι κάτι που μπορεί να βιωθεί από όλους τους πιστούς. Δεν χρειάζεται να είμαστε τέλειοι ή εξαιρετικοί, αλλά να ζούμε με πίστη, ταπείνωση και συνεχή επιθυμία για ενότητα με τον Θεό. Οι άγιοι μας υπενθυμίζουν ότι μέσα στην καθημερινότητά μας, αν ακολουθήσουμε τον Χριστό, μπορούμε να φτάσουμε στην αγιότητα.
Ερώτηση προς τους αναγνώστες
Εσείς γνωρίζετε ή έχετε ακούσει για κάποιον άνθρωπο εν ζωή Άγιο, που θεωρείται από τους πιστούς άγιος, διορατικός ή προορατικός; Πιστεύετε ότι τέτοιοι άνθρωποι υπάρχουν ακόμη ανάμεσά μας;
Γράψτε μας τις εμπειρίες ή τις σκέψεις σας στα σχόλια!
